Dadl ar ddeiseb Sycharth yn y Senedd

 

Mae deiseb yn annog Llywodraeth Cymru i brynu Sycharth, cartref hynafiaethol Owain Glyndŵr yn Sir Drefaldwyn wedi cael ei thrafod yn y Senedd heddiw (dydd Mercher 13 Medi). 

Yn gynharach eleni, cafodd deiseb dros 10,000 o lofnodion - gan groesi'r trothwy angenrheidiol ar gyfer dadl yn y Senedd.  Lansiwyd y ddeiseb gan Elfed Wyn ap Elwyn yn galw am brynu'r safle er mwyn ei ddiogelu ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.

Yn swatio yng nghefn gwlad gogledd Sir Drefaldwyn, i'r de o bentref Llansilin, dyma gartref maenorol tywysogion Powys Fadog a'r cartref, ac yn fwy na thebyg man geni, Owain Glyndŵr. Dyma'r Cymro brodorol olaf i ddal y teitl Tywysog Cymru, ag arweiniodd Ryfel Annibyniaeth Cymru 15 mlynedd o hyd yn ystod diwedd yr Oesoedd Canol.   

Llosgwyd y safle, a gynhwyswyd yng ngherdd Iolo Goch, 'Llys Owain Glyndŵr', i'r llawr ym mis Mai 1403 gan y tywysog Seisnig, Henry, yn ystod Gwrthryfel Glyndŵr.  

Mae Sycharth yn heneb gofrestredig a ddiogelir o dan Ddeddf Henebion ac Ardaloedd Archeolegol 1979, ac ar hyn o bryd mewn perchnogaeth breifat gyda mynediad i ymwelwyr drwy gytundeb ag Ystâd Llangedwyn. Yn y gorffennol mae'r safle wedi derbyn arian gan wasanaeth amgylcheddol hanesyddol Llywodraeth Cymru, Cadw.   

Fodd bynnag, mae'r blynyddoedd diwethaf wedi gweld mwy o feirniadaeth o'r cyflwr a'r diffyg dehongliad hanesyddol ar y safle. Yn gynharach eleni, galwodd Penri Roberts, sylfaenydd Cwmni Theatr Maldwyn, am feddiant cyhoeddus o Sycharth gan Lywodraeth Cymru. 

Un o gefnogwyr amlwg amcanion y ddeiseb oedd Cefin Campbell, Aelod o'r Senedd Plaid Cymru dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru, a siaradodd o blaid y ddeiseb yn ystod y ddadl.

Wrth ymateb, dywedodd Mr Campbell:

"Mae Sycharth wedi parhau i gyfareddu ac ysbrydoli pobl Cymru ar hyd y canrifoedd - fel sy'n cael ei adlewyrchu gan y gefnogaeth sylweddol y mae'r ddeiseb hon wedi'i chael dros y misoedd diwethaf. Yn wir, mae'r adfail hwn a anwybyddir yn aml yn y gornel eithaf hwn o Sir Drefaldwyn yr un mor bwysig – os nad hyd yn oed yn fwy felly - i hanes ein cenedl fel cadarnleoedd nerthol Cestyll Caernarfon, Conwy a Harlech.

"Fel rhan o'r Cytundeb Cydweithio, sicrhaodd Plaid Cymru y byddai hanes Cymru yn rhan orfodol o'r cwricwlwm ysgolion yng Nghymru am y tro cyntaf mewn cof byw. Fodd bynnag, os ydym o ddifrif ynglŷn â hyrwyddo ein hanes a'n treftadaeth, mae'n hanfodol bod safleoedd o arwyddocâd hanesyddol enfawr, fel Sycharth, yn cael eu diogelu a'u hyrwyddo'n bwrpasol.

Rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn edrych yn ffafriol ar y ddeiseb hon, ac yn y cyfamser yn gweithio i wella hygyrchedd a dehongliad hanesyddol Sycharth er budd cenedlaethau'r dyfodol."

Ym mis Ebrill eleni, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru fod Cadw wedi cymryd perchnogaeth o Lys Rhosyr, sydd wedi'i leoli ger Niwbwrch, ar Ynys Môn. Llys tywysogion canoloesol Gwynedd, a fu'n rheoli Cymru ar ôl i'r Rhufeiniaid gael ei brynu am £17,000 ac sydd wedi ei ddynodi'n heneb gofrestredig.

 


Dangos 1 ymateb

Edrychwch yn eich e-bost am ddolen i fywiogi eich cyfrif.
  • Aled Hughes
    published this page in Newyddion 2023-09-21 13:14:42 +0100

Mae hyn yn dechrau gyda chi

Ganddyn nhw mae'r arian, ond gennym ni mae'r bobl. Os yw pawb sy'n ymweld â'r wefan hon yn ymuno â'n symudiad yna does dim na allwn ei gyflawni.

Ymgyrchoedd